in the light of our own times

Το ίδιον του ηλίου,του φωτός, είναι θα λέγαμε ότι δεν μπορεί να γνωσθεί κατά το ίδιόν του. «Κι αυτό σημαίνει εξ ίσου ότι ο ήλιος  είναι πάντα μη-οικεία γνωστός και άρα μη κυριολεκτικά ονοματισμένος...Όμως από τούτη την άποψη ο ήλιος είναι το κατ΄εξοχήν αισθητό αντικείμενο.»¹ 

Σ αυτό το κείμενο του Ντερριντά με αφορμή τα αριστοτελικά Τοπικά, διαβάζουμε περί του ηλίου· του ηλίου που αντιπροσωπεύει για μας αυτό που ονομάζουμε ’κατ εξοχήν αισθητό πρότυπο”, του ηλίου που είναι πάντα μη-οικεία γνωστός και άρα μη κυριολεκτικά ονοματισμένος, δηλαδή αυτού που, καθώς τείνουμε να  οικειοποιηθούμε, αποτελεί ήδη μια εικόνα εν κινήσει,  μετατοπιζόμενος προς την περιοχή του ανοίκεια νέου, πέρα απ το μύθο ή την αρχή που το παρήγαγε… Με ποιόν τρόπο όμως παράγονται  αυτές οι μετατοπίσεις στη σημερινή τέχνη;   
Η πρόθεσή μου δεν είναι μόνον να παρουσιάσω τον μύθο κάτω από το σημερινό φως (sub specie temporis nostri), αλλά επίσης να επιτρέψω σε κάθε δράση (δηλαδή, κάθε ώρα, κάθε όργανο, κάθε τέχνη που συνδέεται και συσχετίζεται με το σωματικό σχήμα του συνόλου) να ρυθμίσει, ακόμη και να δημιουργήσει την δική της τεχνική², έγραφε ο Τζόυς στον εκδότη και φίλο του Carlo Linati για να περιγράψει τον τρόπο που ήθελε να μετασχηματίσει τον ομηρικό μύθο στον Οδυσσέα. Από μία άποψη, ίσως ολόκληρη η σημερινή καλλιτεχνική παραγωγή  μπορούσε να θεωρηθεί ως δόμηση πάνω στις μετεγγραφές ή τις αλλοιώσεις του μύθου· ό,που θεωρείται ότι ο μύθος απουσιάζει, ότι έχει τελειώσει ή το καταγωγικό του πλαίσιο δεν είναι σαφές, επανεγγράφονται οι παραλλαγές, οι απορρίψεις, οι ανασυνδυασμοί του. 
Έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τον τρόπο που οι ειδικές τεχνικές συγκροτούν σύστημα ή γλώσσα· ενδεχομένως έτσι να απαντούσε κανείς στο ζήτημα του «ποια τεχνική» είναι η κατάλληλη σε κάθε καλλιτεχνική απαίτηση.
Ίσως ακόμη οι επιμέρους τεχνικές ή οι καλλιτεχνικές πρακτικές (εδώ του βίντεο)- αυτές ακριβώς που σήμερα τείνουν να θεωρούνται αυτονομημένες από το πλαίσιο, το ‘παράγων σώμα’ από το οποίο προέρχονται- να αποτελούν ένα άγνωστο είδος που πρέπει να εξετάζουμε για το περιεχόμενο τους και μόνον· έτσι, δεν πρόκειται  κυρίως για μια ειδική τεχνική ή ποιοτική σχέση που μας αφορά στα συγκεκριμένα έργα που μελετάμε (ψηφιακό αντί του αναλογικού, επεξεργασμένο αντί του ανεπεξέργαστου, συνεχές αντί του ασυνεχούς), αλλά η δυναμική τους διαμέσου του χρόνου, και ειδικότερα κάτω από το σημερινό αναφορικό τους πλαίσιο. Ούτε αυτό όμως μπορεί να θεωρείται καθορισμένο καθώς δεν είναι δυνατόν να δεχτούμε την ύπαρξη μίας, ενιαίας κριτικής θεωρίας...
Ωστόσο τα έργα παράγουν, ταυτοχρόνως μόλις εμφανίζονται στο φως, το πλαίσιο της ζωής τους εν χρόνο, το απόβαρο της αντίδρασης που θα προκαλέσουν· το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται σ αυτό το σημείο που, ενώ επιχειρούμε να τα εξετάσουμε, ο χρόνος, κατά έναν τρόπο σταματά. Αναπόφευκτα, είτε θα περάσουν  αφομοιωμένα στην περιοχή του οικείου, ή ως γνωστά, μη-οικεία έργα, θα περάσουν έξω από το «σωματικό» κι αισθητικό πλαίσιο που τα δημιούργησε για να επανεξεταστούν στο μέλλον,  υπό το φως της εκάστοτε εποχής...

Κείμενο για την επιμέλεια της έκθεσης LIGHT, σε παραγγελία του Υπουργείου Πολιτισμού στη Βοσνία. 

Γιάννης Μελανίτης   εικαστικός καλλιτέχνης, melanitis@hotmail.com